Czym są koła zębate i jakie są rodzaje przekładni zębatych?

Na co dzień nie myślimy o tym, jak zbudowane są maszyny, z których stale korzystamy. Okazuje się, że ich duża część opiera swoją pracę na działaniu kół zębatych. Czym one właściwie są?

Co to są koła zębate, a czym są przekładnie zębate?

Kołami zębatymi nazywamy okrągłe dyski, które posiadają w swojej budowie specyficzne wyżłobienia. Są to właśnie tzw. zęby, które mogą mieć różne kształty, ale zawsze umieszczone są w równych odstępach od siebie. Koło zębate zawsze występuje wraz z co najmniej jeszcze jednym (lub z listwą zębatą), gdyż w ten sposób przenoszą one na siebie ruch oraz moment obrotowy.

Czym jest więc przekładnia zębata? Najprościej mówiąc, jest to właśnie wspomniany komplet co najmniej dwóch kół zębatych. Jedno koło napędza drugie poprzez wzajemne zazębianie się. W ten sposób powstaje mechanizm przekładni mechanicznej. Koła zębate mogą mieć taką samą średnicę lub dwie różne. Jest to uzależnione od pożądanego efektu. W pierwszym przypadku będą one kręcić się z taką samą prędkością, w drugim zaś jedno z nich będzie obracać się szybciej. Różny będzie także ich moment obrotowy. Z czasem może okazać się konieczne szlifowanie kół zębatych.

Jakie wyróżniamy rodzaje przekładni zębatych?

Przekładnie zębate stosowane są niemal we wszystkich obszarach techniki. Istnieje ich kilka rodzajów:

• przekładnie jednostopniowe i wielostopniowe,
• przekładnie zewnętrzne i wewnętrzne,
• przekładnie obrotowe i liniowe,
• przekładnie walcowe, stożkowe i hipoidalne.

Pierwszy podział odnosi się do liczby par kół zębatych uczestniczących w ruchu. W przekładniach jednostopniowych występuje ich jedna para, zaś w wielostopniowych dwie lub więcej. Drugi podział dotyczy z kolei usytuowania zębów (wewnątrz lub na zewnątrz koła). Przekładnie obrotowe posiadają w swojej budowie dwa koła zębate, natomiast w liniowych występuje już jedna listwa zębata. Ostatnia kategoria określa wzajemne usytuowanie osi obrotu.